Beyin hastalıklarında lisan ve konuşma nasıl etkilenir Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, beyin hastalıkları sonucunda lisan ve konuşma alanında afazi, dizartri ya da konuşma apraksisi olarak isimlendirilen bozukluklar ortaya çıkabileceğini söyledi
Demans, travmatik beyin hasarı, Parkinson, ALS ve inme üzere beyin hastalıkları sonucunda bilişsel, dilsel, iletişimsel zahmetler, konuşma bozuklukları, ses ve yutma bozuklukları görülebiliyor. Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, beyin hastalıkları sonucunda lisan ve konuşma alanında afazi, dizartri ya da konuşma apraksisi olarak isimlendirilen bozukluklar ortaya çıkabileceğini söyledi. Hastalara yaklaşımın değerine işaret eden Yılmaz, “Konuşma esnasında karşı tarafın daha uygun anlayacağı fikriyle seslerini yükseltmemeli, bunun yerine kullandıkları lisanı daha kolay tutmalılar. Açık uçlu sorular yerine evet-hayır soruları tercih edilmelidir. Konuşma esnasında karşı tarafın sözcükleri bulup tabir etmesi için vakit tanımalılar.” tavsiyesinde bulundu.
22 Temmuz, Dünya Nöroloji Federasyonu tarafından “Dünya Beyin Günü” olarak kabul edilliyor. Bu özel günde beyin sıhhatinin kıymetine dikkat çekilmesi hedefleniyor.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, beyin hastalıkları sonucunda ortaya çıkan lisan ve konuşma bozukluklarına ait değerlendiremede bulundu.
Dil ve konuşmada bozukluklar ortaya çıkabilir
Demans, travmatik beyin hasarı, Parkinson, ALS ve inme üzere beyin hastalıkları sonucunda bilişsel, dilsel, iletişimsel zahmetler, konuşma bozuklukları, ses ve yutma bozuklukları görülebileceğini kaydeden Ayşegül Yılmaz, “Dil ve konuşma alanında afazi, dizartri ya da konuşma apraksisi olarak isimlendirilen bozukluklar ortaya çıkabilmektedir.” dedi.
Afazinin beynin lisandan sorumlu alanlarının hasarlanmasından kaynaklanan edinilmiş bir lisan bozukluğu olduğunu kaydeden Ayşegül Yılmaz, “Bu duruma sahip olan bireylerde konuşma, manaya, tekrarlama, isimlendirme, okuma ve yazma ile ilgili maharetler etkilenmektedir. Dizartri; lisan, dudak, yumuşak damak, yüz, gırtlak üzere konuşmada kullanılan kasların ve yapıların güçsüzlüğü ve uyumundaki bozulmalar sonucu konuşmanın anlaşılırlığını etkileyen konuşma bozukluğudur. Dizartride teneffüs, fonasyon, rezonans, sesletim ve konuşmanın prozodik özellikleri etkilenir.” dedi.
Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, “Konuşma apraksisi ise konuşma seslerinin üretimini sağlayan yapılarda rastgele bir bozukluk olmamasına karşın konuşma üretimini gerçekleştiren hareketlerin açığa çıkmasını sağlayan komutların plan yahut programlamasındaki hasarlanma ile istemli olarak seslerin üretilmesindeki zahmet olarak ortaya çıkar.” dedi.
Kişiye özel konuşma terapisi uygulanabiliyor
Ortaya çıkan bu bozukluklarda ayrıntılı bir lisan ve konuşma değerlendirmesi yapılarak bireye özel konuşma terapisi yaklaşımları ile müdahale programı uygulandığını belirten Yılmaz, bu programlarla kaybedilen marifetlerin kazanılması ve kişinin bağlantısının artırılmasının hedeflendiğini söyledi. Yılmaz, “İyileşmenin seviyesi hasara ve buna bağlı olarak etkilenen maharetlere nazaran değişiklik göstermektedir.” dedi.
Afazi terapisinde lisan hünerlerinin geliştirilmesi hedefleniyor
Bu bozuklukların tedavisine ait usullerden de bahseden Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, şunları söyledi:
Afazi terapisinde; etkilenen lisan hünerlerinin geliştirilmesi için manaya, konuşma, okuma ve yazma hünerleri desteklenmekte, sözel irtibatı olmayan ya da hudutlu olan bireylerde hayata iştiraki ve bireylerle irtibatı artırmak için jest, mimik kullanımı yahut alternatif ve destekleyici bağlantı metotları kullanılarak irtibatı sağlamak amaçlanmaktadır.
Bozulmuş konuşma üretiminin düzeltilmesi amaçlanıyor
Dizartri terapisinde; bozulmuş konuşma üretimini düzeltmeyi amaçlayan, bağlantı stratejilerinin kullanılmasını artıran ve alternatif irtibat sistemlerinin kullanıldığı teknikler yer almaktadır. Bu hedeflerle konuşma suratının düzenlenmesi, lisan, dudak ve yüz kaslarının güçlendirilmesi ve uyumun sağlanması, teneffüs idmanları, konuşma anlaşılırlığının artırılması ve kişinin ve aile üyelerinin irtibat kurmasına yardımcı olacak stratejiler üzere formüller kullanılmaktadır.
Konuşma apraksisi terapisinde; konuşma üretimi ve anlaşılırlığı güzelleştirmeyi amaçlayan yaklaşımlar, motor planlamanın tekrar oluşturulmasına yönelik yaklaşımlar ve alternatif bağlantı stratejileri kullanılmaktadır.
TMU ve tDCS tedavileri de uygulanabiliyor
Edinilmiş lisan ve konuşma bozukluklarının tedavisinde lisan ve konuşma terapisi ile eş vakitli olarak Transkranyal Manyetik İkazım (TMU) tedavisi yahut Transkranyal Hakikat Akım (tDCS) tedavisi de uygulanabilmekte ve terapininin tesirliliğini artırmaktadır.”
Hastanın hikayesi hakkında bilgi edinilmelidir
Bu hastalara yaklaşımın kıymetine de işaret eden Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, “Bu hastalara yaklaşırken şahsî özellikleri, bozukluk ortaya çıkmadan evvelki durumu, eğitim seviyesi hakkında bilgi sahibi olunmalı, kişinin istekleri dinlenmeli ve terapi planlanırken göz önünde bulundurulmalıdır. Vazifeler kolaydan zora planlanmalı, ağır, kâfi ve tekrarlı uyaranlar verilmeli ve kişinin cevapları hakkında geribildirimde bulunulmalıdır.” dedi.
Ailelere neler tavsiye edersiniz?
Uzman Lisan ve Konuşma Terapisti Ayşegül Yılmaz, hasta yakınlarına da kıymetli tavsiyelerde bulundu:
“Aileler bu bozukluklara sahip bireylerle bağlantıya geçmeden evvel şahısların dikkatlerinin onların üzerinde olduğundan emin olmalılar ve göz temasını sürdürmeliler. Konuşma ortamında öteki bir sesli uyaran olmamasına dikkat etmeliler. Konuşma esnasında karşı tarafın daha düzgün anlayacağı kanısıyla seslerini yükseltmemeli, bunun yerine kullandıkları lisanı daha kolay tutmalılar. Açık uçlu sorular yerine evet-hayır soruları tercih edilmelidir. Konuşma esnasında karşı tarafın sözcükleri bulup söz etmesi için vakit tanımalılar. Sözel üretimin sağlanamadığı anlarda şahıslardan çizmek, yazmak, el hareketleri ile anlatmak üzere bağlantısı devam ettirmeyi sağlayan ögeleri kullanmalarını isteyebilirsiniz. Yanılgılı üretimler olduğunda her vakit düzeltmeyin. Kişinin konuşma bozukluğuna sahip olmasının onları günlük hayattan uzaklaştırmasına müsaade vermeyin. Aile içindeki sohbetlere, kıymetli kararların alındığı ortamlara dahil etmeye çalışın.” (BSHA)
