Aşırı sıcaklar kendini göstermeye başladı. Bununla başa çıkmak için klima ve vantilatör üzere araçlara yöneliyoruz. Lakin çok sıcaklıklara karşı direncin yolu, çok soğukla başa çıkabilen insanların geliştirdiği birtakım tekniklerden geçiyor olabilir.
Aşırı soğuğa direnç gösterebilen kimi beşerler var. Sözgelimi, uzun mühlet boyunca buzlu suda kalabilen Wim Hof. Namı öteki, Iceman. Hof ve benzerleri beyinlerini ve vücutlarını, onlara soğuğa karşı direnç veren birtakım tekniklerle eğitiyorlar. Pekala ancak nasıl?
İnsan beyninin soğuğa nasıl reaksiyon verdiğini inceleyen iki hudut bilim uzmanı, bu türlü bir direnç sırasında beyinde neler olup bittiğini araştırdı. Araştırmaya nazaran, bu cins dirençlerin elde edilmesi, beyni yahut vücudu sistematik olarak değiştiren pratik teknikler sayesinde oluyor. Ve en kıymetlisi: Bunu sıradan beşerler da yapabilirler.
Yoga üzere teknikler, fizyolojik dengeyi değiştirmeye çalışır. Bilim insanları, buna homeostazi diyor. Homeostaz, bir organizmanın fizikî bütünlüğü için temel bir hayatta kalma gereksinimidir ve çok değerlidir. Örneğin, birileri soğuğa maruz kaldığında kimi beyin merkezleri, bedenin reaksiyonlarında değişiklikler başlatır. Bunlar, ekstremitelere giden kan akışını azaltmak ve ısı üretmek için derin katman kas kümelerini harekete geçirmektir. Bu değişiklikler, bedenin ısıyı daha fazla tutmasını sağlar ve şuurlu denetim olmadan otomatik olarak gerçekleşir.
Fizyolojik ve ruhsal denge
Vücut, duyusal bilgi topladığında ve bu bilgileri düzenleyen, önceliklendiren ve buna nazaran hareket planları oluşturan süreç merkezine (beyne) ilettiğinde homeostaz devam eder. Bu direktifler daha sonra bu işlevleri yürüten bedene iletilir. Homeostaza aracılık eden ve aksiyonlarına rehberlik eden, aşağıdan üste fizyolojik ve üstten aşağıya ruhsal düzenekler ortasındaki istikrar. Araştırmacılar, fizyoloji ve psikoloji ortasındaki bu istikrarın, soğuğa maruz kalmayla başa çıkma konusunda beyni eğittiğini düşünüyor.
Beynin soğuğa cevabı
Hof’un teknikleri ortasında denetimli nefes alma (hiperventilasyon ve nefes tutma) ve meditasyon kelam konusu. Çalışmada, Hof, giydiği ıslak giysisine 3.8 derece su pompalayarak kendisini soğuğa maruz bırakmadan evvel bu teknikleri uyguladı. Nefes tutma ve soğuğa maruz kalma, iki fizyolojik gerilim oluştururken, yaptığı meditasyon bir ruhsal denetim hali olarak karşımıza çıktı.
Normal denekler soğuğa maruz kaldığında, beden sıcaklığı değişir ve homeostatik şoförleri tetikler. Lakin Hof’un cilt sıcaklığı bu durumda değişmedi ve soğuktan etkilenmedi. Üstelik, denetim deneklerinin tersine, Hof, beyninin gri bölgesini, ağrıyı düzenlemek için harekete geçirmişti. Kendi kendine öğrettiği bu teknik, beyninin ağrı yollarını değiştirerek soğukla başa çıkma yeteneğini değiştirdi.
‘Iceman’ bulguları neyi açıklayabilir?
Soğuğa maruz kalmanın, homeostatik beyin ağında, esasen nefes tutmasıyla oluşan, gerilim kaynaklı bir ağrı kesici karşılığı tetiklediği görülüyor. Gri bölgenin aktivasyonu, ağrı algısında ve hasebiyle anksiyetede bir azalmaya işaret ediyor. Hof’un homeostatik beyin ağındaki bu daima değişiklikler, soğuğa karşı toleransı artırıyor.
Şu anda milyonlarca insan, depresyon ve tasa hislerine yardımcı olmak için ilaç kullanıyor. Bu ilaçların birçok istenmeyen yan tesirlere sahip. Kullanıcıları beyninin homeostatik sistemini etkileyecek halde eğiten davranışsal değişim teknikleri bir gün kimi hastalara ilaçsız alternatifler sunabilir. Beyin fizyolojisi ve psikolojisi ortasındaki ilişkileri manaya uğraşları sahiden de daha keyifli bir ömrün kapılarını açabilir.
Batuhan Sarıcan www.weforum.org
