TBMM Zelzele Araştırma Komitesi dünkü toplantısında yerbilimci Prof. Dr. Naci Görür’ü dinledi. Kalıcı konutlarla ilgili bilgiler veren Görür, “Antakya’dan Diyarbakır’a kadar yerleşime uygun alan bulamazsınız. Tümü etkin fay sınırlarıyla kaplı. Burayı tekrar inşa edecekseniz; çok özel inşaat yolları kullanacaksınız. Bir an evvel bitirelim derseniz; sarsıntılar dirençli hale getiremezsiniz” tabirlerini kullandı.
Marmara’da beklenen zelzeleye dikkat çeken Görür, “Eğer İstanbul’da beklediğimiz sarsıntı olursa, İstanbul’daki iş dünyasının sarsıntıya hazırlıksızlığı nedeniyle Marmara’daki iktisat çarkları durur. Bu da Türkiye’nin ekonomik manada dizüstü çökmesi demek” dedi.
‘BU KADAR KAYIP OLMAZ’
Komisyon toplantısına çevrimiçi bağlanan Görür, şunları söyledi:
“Deprem nerede olacak, nasıl olacak, ne vakit olacak ne büyüklükte olacak üzere konuşmalar yapılmasını pek faydalı bulmuyorum. Ülkemizde rastgele bir yerde, rastgele bir vakitte büyük bir sarsıntı olabilir. Olduğunda da binlerce, on binlerce insanımızı 1-2 dakika içinde kaybedebiliriz. Yalın gerçek budur. Türkiye’nin sarsıntı meselesinden kurtulabilmesinin tek yolu yerleşim alanlarını zelzele dirençli hale getirmektir. Sarsıntı dirençli kentleri sarsıntı yıkamaz, bu kadar kayıp verilmez. Ölenler tesadüfen ölür. Bir kent şu 6 bileşene sahiptir:
- Yönetim sistemi: İdare bu işi yaparken elinde bir kılavuzun olması gerekir. O kılavuzda mikro bölgelemedir. Maalesef bizim ülkemizde İstanbul hariç hiçbir yerde mikro bölgeleme mevcut değildir. İmara açacaksanız mikro bölgelemeyle yönetici o bölgede sıvılaşma var mı yok mu söyleyebilir. Belediye liderinin bunu bilmesi lazım.
- Halk: Bir kenti sarsıntı dirençli yapmak için halkı zelzele şuurlu, sarsıntı kültürlü yapmak zorundasınız. Sarsıntıda olabilecek yanlışlıklara mani halkın kendisi olmalıdır. Bu da lakin zelzele kültürüyle olur. Halkı eğitmek zorundayız; medyayla, kamu spotlarıyla, okullarda bunu anlatmak zorundayız.
- Altyapı: Bugünkü zelzele bölgesine bakın ne durumdalar. Niçin? Yanlış yapıldıkları için. Zelzele dirençli bir kent yapacaksak evvel oranın altyapısını elden geçireceğiz. Bugün İstanbul’da çok büyük ölçüde kanalizasyon şebekesinin çökeceğini düşünüyorum. Sebebi yanlış gereç kullanmak.
- Yapı stoku: Evvel kentinizin yapı stokunu incelersiniz, sarsıntı dirençli olan ve olmayan binaları belirlersiniz. Bütün kentlerimizde ülkemizdeki yapı yönetmeliklerine uygun binalar yapılmış olsaydı bizim binalarımız sarsıntıda bu kadar berbat performans vermezdi.
- Çevre ve ekosistem: İstanbul bölgesinde hesapladığımız üzere 100 milyon tona varan moloz ortaya çıkıyor. Zelzele olacak vilayette molozların hesaplamasını yapmazsanız, o vakit rastgele dökersiniz. Bu döküntülerde ağır toksik, kansorejen konsantrasyonlar olur. Yağmur olunca bunlar toprağı kirletir, toprak yeraltı suyunu kirletir, oradan denize karışır. Zelzelenin iki dakikada öldürdüğü binlerce insanın fazlasını hastalık yok etmeye devam eder.
- Ekonomi: Zelzele çok büyük bir ekonomik felakettir. Gaziantep, Maraş’a bakın. Bugün iktisadın çarkları durdu. Takımın yarısı ya öldü ya göç etti. Pazarı kaybetti, müşteriyi kaybetti. O bölgeyi 10-15 senede tıpkı pozisyona getiremezsiniz.
‘7.5’E HAZIR OLUN’
İstanbul’un yüzde 7’sinin “dere yatağı olduğunu” vurgulayan Prof. Dr. Okan Tüysüz, muhtemel İstanbul zelzelesi için hazır olunması gereken kıymetin 7.5 olduğunu söyledi. Tüysüz, “Yeşilköy, Bakırköy, Eminönü, Fatih, Küçükçekmece ve Büyükçekmece’nin yeri zayıf” sözlerini kullandı.
AFET BAKANLIĞI KURULMALI
Görür kelamlarını şöyle sürdürdü: “Öncelikle Afet Bakanlığı kurulacak. O bakanlık en fazla bütçenin verileceği, liyakate bağlı bir grup sistemiyle kurulacak. 20 yılda bütün Türkiye’yi zelzele dirençli hale getirebiliriz. Anneler çocuklarının hayatından kaygı etmez, okullarımız, hastanelerimiz açık kalır. Bunu çağdaş ülkeler başarmış, biz de başarabiliriz, her şeyimiz var.”